سنجد یکی از درختان مقاوم و پرکاربرد در کشاورزی ایران است که در بسیاری از مناطق کشور برای تولید میوههای خوشمزه و دارویی کشت میشود. در میان انواع مختلف نهالهای سنجد، نهالهای سنجد پیوندی جایگاه ویژهای دارند. این نهالها بهدلیل ویژگیهای خاصی که از نظر رشد، باردهی و مقاومت دارند، بهویژه برای کشاورزان و باغداران حرفهای جذاب هستند. در این مقاله، به بررسی ویژگیها، مزایا، شرایط کاشت، مراقبت و نگهداری نهالهای سنجد پیوندی پرداخته خواهد شد.
نهالهای سنجد پیوندی، همانطور که از نامشان پیداست، بهوسیله پیوند بهدست میآیند. در این روش، بخشهایی از یک درخت سنجد مطلوب بهعنوان پایه یا بالای درخت اصلی پیوند زده میشوند تا ویژگیهای مطلوب هر دو بخش درخت، ترکیب شده و به یک درخت نهایی تبدیل شود. پیوند نهالهای سنجد بهطور معمول برای بهبود ویژگیهای رشد، باردهی و مقاومتی درختان انجام میشود.
نهالهای سنجد پیوندی دارای ویژگیها و مزایای خاصی هستند که آنها را از دیگر انواع نهالها متمایز میکند. برخی از این ویژگیها عبارتند از:
یکی از مهمترین ویژگیهای نهالهای سنجد پیوندی، باردهی بالاتر این درختان نسبت به سایر انواع سنجد است. درختان پیوندی بهدلیل ترکیب ویژگیهای پایه و پیوندی خود، معمولاً باردهی بیشتری دارند. این باردهی میتواند در مقایسه با نهالهای بذری چندین برابر بیشتر باشد. از این رو، کشاورزان تمایل دارند تا از این نوع نهالها برای تولید محصول بیشتر استفاده کنند.
نهالهای سنجد پیوندی معمولاً از سرعت رشد بیشتری برخوردار هستند. این درختان معمولاً سریعتر از نهالهای بذری به مرحله باردهی میرسند و این امر به کشاورزان این امکان را میدهد که در مدت زمان کوتاهتری از درختان خود بهرهبرداری کنند. سرعت رشد بالا همچنین به کشاورزان کمک میکند که درختان خود را در کوتاهترین زمان ممکن به مرحله تکمیل و بهرهبرداری برسانند.
با توجه به انتخاب پایه مناسب برای پیوند، نهالهای سنجد پیوندی معمولاً نسبت به بیماریها و آفات مقاومتر از نهالهای بذری هستند. انتخاب پایه مقاوم در برابر آفات و بیماریها باعث میشود که نهالهای پیوندی از نظر سلامت، رشد و باردهی پایدارتر باشند.
میوههای تولیدشده توسط درختان سنجد پیوندی معمولاً از کیفیت بالاتری برخوردارند. این میوهها طعم شیرینتر و اندازه بزرگتری دارند. همچنین، میوههای درختان پیوندی معمولاً در برابر شرایط محیطی سخت، مقاومت بیشتری از خود نشان میدهند.
پایههای مختلفی برای پیوند نهالهای سنجد استفاده میشود که هر کدام ویژگیها و مزایای خاص خود را دارند. برخی از پایههای رایج که برای پیوند نهالهای سنجد استفاده میشوند عبارتند از:
در مناطقی که با کمآبی یا خشکسالی مواجه هستند، استفاده از پایههای مقاوم به خشکی برای پیوند نهالهای سنجد بسیار مفید است. این پایهها کمک میکنند که درختان سنجد پیوندی بتوانند در شرایط سخت آبی رشد کرده و بهخوبی میوه تولید کنند.
بعضی از پایهها، ویژگی مقاومت به بیماریها را دارند. استفاده از این پایهها باعث میشود که درختان سنجد پیوندی کمتر به بیماریها مبتلا شوند و نیاز به استفاده از سموم شیمیایی کاهش یابد. این ویژگی بهویژه در حفظ محیط زیست و کاهش هزینههای کشاورزی حائز اهمیت است.
برای افزایش میزان باردهی درختان سنجد، پایههایی با توان باردهی بالا انتخاب میشوند. این پایهها بهدلیل ویژگیهای خاص خود باعث افزایش تولید میوه در درختان پیوندی میشوند.
پیوند نهالهای سنجد یک فرآیند دقیق و حساس است که نیاز به دانش و تجربه کافی دارد. مراحل اصلی پیوند نهالهای سنجد عبارتند از:
اولین گام در فرآیند پیوند نهالهای سنجد، انتخاب پایه مناسب است. پایه باید ویژگیهای مطلوبی مانند مقاومت به خشکی، مقاومت به بیماریها و توان باردهی بالا داشته باشد. انتخاب پایه مناسب نقش اساسی در موفقیت پیوند دارد.
پیوندک، بخش بالایی درخت است که به پایه پیوند زده میشود. در انتخاب پیوندک، باید به کیفیت آن توجه ویژه داشت. پیوندک باید سالم و از درختی با ویژگیهای مطلوب انتخاب شود تا درخت پیوندی بتواند بهترین عملکرد را داشته باشد.
فرآیند پیوند در نهالهای سنجد میتواند بهروشهای مختلفی انجام شود. از جمله روشهای رایج پیوند میتوان به پیوند شکمی، پیوند لولهای و پیوند زدن در محل گره اشاره کرد. در این مراحل، پیوندک با دقت روی پایه قرار میگیرد و توسط نوار یا نخ بهطور محکم بسته میشود.
پس از پیوند، درخت باید در شرایط مناسب نگهداری شود. این شرایط شامل تأمین رطوبت کافی، حفاظت در برابر شرایط محیطی سخت و اطمینان از بهبود پیوند است. در این مرحله، معمولاً از پوششهای مخصوص برای محافظت از پیوند استفاده میشود.
درختان سنجد پیوندی بهطور کلی در خاکهای با زهکشی خوب و خاکهای شنی یا رسی سبک بهترین رشد را دارند. از آنجا که این درختان بهخشکی مقاوم هستند، میتوانند در مناطقی با آب و هوای خشک و نیمهخشک بهخوبی رشد کنند. برخی از شرایط محیطی و خاکی مناسب برای کاشت نهالهای سنجد پیوندی عبارتند از:
درختان سنجد پیوندی میتوانند در دماهای بالا و پایین مقاوم باشند، اما بهترین رشد را در دماهای معتدل دارند. این درختان بهویژه در مناطق گرم و خشک مناسب هستند، اما در مناطق سرد نیز میتوانند بهشرط حفاظت از سرمای شدید رشد کنند.
خاک مناسب برای کشت نهالهای سنجد پیوندی باید زهکشی خوب داشته باشد. این درختان بهخصوص در خاکهای سنگین و آبگیر رشد نمیکنند و نیاز به خاکهای با قابلیت زهکشی بالا دارند. همچنین، pH خاک باید در محدوده ۶ تا ۷ باشد.
آبیاری درختان سنجد پیوندی در سالهای اولیه باید بهطور منظم انجام شود. بعد از استقرار درختان، این درختان میتوانند تحمل خشکی بیشتری داشته باشند، اما در شرایط کمآبی، آبیاری باید با دقت انجام شود تا ریشهها آسیب نبینند.
برای حفظ رشد و باردهی بهینه نهالهای سنجد پیوندی، نیاز به مراقبتهای ویژهای است. برخی از مراقبتهای مهم عبارتند از:
هرس درختان سنجد پیوندی در سالهای اولیه برای شکلدهی و حذف شاخههای مرده یا آسیبدیده ضروری است. هرس بهطور منظم میتواند به رشد بهتر درخت کمک کند.
درختان سنجد پیوندی بهطور کلی مقاومت خوبی در برابر بیماریها دارند، اما باید بهطور مرتب وضعیت درختان را بررسی کرده و در صورت لزوم از روشهای طبیعی یا شیمیایی برای کنترل آفات و بیماریها استفاده کرد.
تأمین نیازهای تغذیهای نهالهای سنجد پیوندی برای رشد بهینه بسیار مهم است. استفاده از کودهای مناسب در زمانهای مختلف سال میتواند به تقویت درختان و افزایش باردهی کمک کند.
نهالهای سنجد پیوندی بهدلیل ویژگیهایی همچون باردهی بالا، مقاومت به خشکی، رشد سریعتر و کیفیت میوه عالی، یکی از بهترین گزینهها برای کشاورزان و باغداران حرفهای هستند. با رعایت شرایط مناسب کاشت و مراقبتهای دقیق، میتوان از این درختان بهرهبرداری اقتصادی خوبی داشت. استفاده از پایههای مقاوم به بیماریها و آفات همچنین میتواند کمک زیادی به کاهش هزینههای نگهداری و افزایش تولید میوه کند.